Πάνε 43 χρόνια από εκείνο το ζοφερό βράδυ που η Θεσσαλονίκη γίνεται η πρώτη σύγχρονη πόλη στην Ελλάδα που «χτυπιέται» από έναν τόσο μεγάλο σεισμό. 23:03 λοιπόν το ρολόι στη στοά Μαλακοπής θα σταματήσει για πάντα, για να μας θυμίζει εκείνο το τραγικό βράδυ που οι 6,5 βαθμοί της κλίμακας Ρίχτερ συγκλόνισαν και ταρακούνησαν συθέμελα την πόλη. Εκείνη τη ζεστή βραδιά 49 άνθρωποι θα χάσουν την ζωή τους, 29 από τους οποίους στην τραγική οικοδομή της πλατείας Ιπποδρομίου, 220 ακόμη θα τραυματιστούν και οι υλικές ζημιές θα ξεπεράσουν το ένα δις Ευρώ με σημερινές τιμές.
Την ιστορία όλοι λίγο πολύ την ξέρουμε. Μετά την εκδήλωση του σεισμού επικράτησε ένα χάος στην πόλη, καθώς όλοι οι Θεσσαλονικείς που έφυγαν από τα σπίτια τους άρον άρον, προσπάθησαν να εγκαταλείψουν την πόλη με οποιοδήποτε μεταφορικό μέσο. Το αλαλούμ που επικράτησε στους δρόμους, οδήγησε τον κρατικό μηχανισμό σε πλήρη αποδιοργάνωση. Κάθε προσπάθεια εφαρμογής του σχεδίου Ξενοκράτης απέτυχε. Οι υποδομές τις πόλης είχαν πληγεί σοβαρά με αποτέλεσμα οι τηλεπικοινωνίες και η ηλεκτροδότηση να αποκατασταθούν μετά από αρκετές μέρες.
Το χρονικό ενός… προαναγγελθέντος σεισμού.
Η προσεισμική δραστηριότητα είχε ξεκινήσει από πολύ νωρίτερα στην πόλη. Από τις 8 Μαΐου και για 40 περίπου ημέρες η πόλη είχε μάθει να ζει με μικροσεισμούς. Δυο ήταν οι ισχυρότεροι προσεισμοί, αυτοί της 24ης Μαΐου με 5,8 ρίχτερ και της 19ης Ιουνίου με 5,3 ρίχτερ που είχαν βάλει σε σκέψεις τον Κ. Καραμανλή να συστήσει στους πολίτες να εκκενώσουν την πόλη, κάτι όμως που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, καθώς εκτιμήθηκε ότι το κόστος της εκκένωσης θα ήταν πολύ μεγαλύτερο από το ενδεχόμενο ενός σεισμού.
Ο αγώνας που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Εκείνη την ώρα η ΥΕΝΕΔ έδειχνε σε μαγνητοσκόπηση τον ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ Ιταλίας και Αυστρίας για το Μουντιάλ της Αργεντινής. Ο σεισμός βρήκε τους Θεσσαλονικείς να παρακολουθούν την ομάδα του Πάολο Ρόσι εναντίον αυτής του Ομπερμάγιερ, αλλά για την Θεσσαλονίκη ο αγώνας αυτός δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Εκείνη μόλις τη μέρα ο εκλιπών σήμερα παππούς μου είχε προμηθευτεί την πρώτη του έγχρωμη τηλεόραση ακριβώς για να παρακολουθήσει τον αγώνα και το υπόλοιπο Μουντιάλ από την άνεση του σπιτιού του. Μάλιστα την είχε αγοράσει με γραμμάτια! Ο σεισμός τον βρήκε αγκαλιά με την τηλεόραση να προσπαθεί να την σώσει από ιπτάμενους σοβάδες και έπιπλα που εκσφενδονίζονταν, καθώς το σπίτι ταρακουνήθηκε συθέμελα. Ευτυχώς με το πέρας του σεισμού εγκατέλειψε τη οικία αγκαλιά με την TV του!
Η τραγική οικοδομή της πλατείας Ιπποδρομίου.
Έχουν γίνει πλέον αστικός μύθος οι αιτίες κατάρρευσής της. Ενδεικτικά αναφέρω ότι υπήρχαν αρχαία ευρήματα στα θεμέλια της, ότι χτίστηκαν παράνομοι όροφοι, ότι κόπηκαν υποστυλώματα που δεν βόλευαν τον ιδιοκτήτη του καταστήματος στο ισόγειο, κλπ.. Δεν υπήρξε ποτέ επίσημη απάντηση για τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν σε κατάρρευση μια σχετικά νεότευκτη οικοδομή, που έγινε τάφος για 29 ψυχές. Ίσως έτσι συγκάλυψαν τα ανομήματα πολλών που εμπλέκονταν στην υπόθεση, ακόμη και του ίδιου του κρατικού μηχανισμού.
Αν τυχόν μας συμβεί «αύριο», τι… γίνεται;
Το παρόν κείμενο δεν έχει ως σκοπό απλά να υπενθυμίσει ιστορικά γεγονότα και πράγματα που ήδη γνωρίζετε. Ήταν μια παράθεση των γεγονότων για να σας προβληματίσει η σκέψη, τι θα γίνει εάν αυτό επαναληφθεί.
Ο σεισμός είναι ένα βίαιο συμβάν, που συνήθως χτυπάει την πιο ακατάλληλη στιγμή χωρίς προειδοποίηση και δυνατότητα πρόβλεψης, σε πλήρη αντίθεση με άλλες φυσικές καταστροφές. Ο χρόνος απόκρισης του κρατικού μηχανισμού σε μια τέτοια περίπτωση συνήθως εξαρτάται από την σφοδρότητα του χτυπήματος και του μεγέθους του πλήγματος των υποδομών (οδικό δίκτυο, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτροδότηση).
Πόσο όμως έτοιμοι είμαστε εμείς σαν κοινωνία να αντιμετωπίσουμε ένα τέτοιο πλήγμα, δεδομένου ότι η κρατική μηχανή θα καθυστερήσει αρκετά, αν δεν κρασάρει φυσικά και πάλι όπως τότε; Πόσο έτοιμη είναι η οικογένειά σας να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο βίαιο γεγονός, αν συμβεί ένα μεσημεράκι που είθισται ο καθείς να βρίσκεται στη δουλειά του; Έχετε χαράξει ένα σχέδιο για το πώς θα ενεργήσει η οικογένειά σας σε περίπτωση που επανέλθει ο «απρόσκλητος επισκέπτης»; Πώς θα επανασυνδεθεί και κυρίως που η οικογένειά σας σε περίπτωση που οι γονείς είναι στις εργασίες τους ενώ τα παιδιά στο σχολείο ή στα φροντιστήριά τους;
Μην θεωρείτε δεδομένο ότι θα μπορείτε να επικοινωνήσετε ανά πάσα ώρα και στιγμή με τις κινητές σας «παντοφλίτσες» που έχουν γίνει προέκταση του χεριού σας. Στον πρόσφατο σεισμό της Ελασσόνας οι τηλεπικοινωνίες έκαναν ως και 3 ώρες για να αποκατασταθούν, που η πόλη δεν υπέστη και σοβαρές ζημιές στις υποδομές της.
Όμως η Θεσσαλονίκη -όπως και οι περισσότερες μεγαλουπόλεις- έχουν στο κέντρο τους κτίρια μιας περασμένης εποχής, χτισμένα με παλιούς αντισεισμικούς κανονισμούς και υλικά που πλέον έχουν ξεπεράσει την αντοχή τους λόγω παλαιότητας. Επίσης ήδη έχουν περάσει ένα σφοδρό ταρακούνημα άλλες οικοδομές επιτυχώς και άλλες έχουν υποστεί σοβαρές βλάβες, που θέλω να πιστεύω ότι επιδιορθώθηκαν και δεν «πασαλείφτηκαν» απλά. Σας έχει περάσει από το μυαλό ποτέ τι θα κάνετε αν σας βρει ένα τέτοιο γεγονός μέσα σε τέτοια ακίνητα, αν π.χ. εργάζεστε ή είστε επισκέπτης; Γνωρίζετε πώς θα διαφύγετε από ένα τέτοιο πολυώροφο κτίριο, που είθισται να μην έχει και ανελκυστήρα;
Μάλλον όχι…
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα που σας έθεσα μάλλον ένα μονοψήφιο ποσοστό θα απαντούσε θετικά. Οι περισσότεροι από εμάς δεν ξέρουν ή δεν έχουν φροντίσει να μάθουν πώς να αντιμετωπίσουν μια τέτοια κατάσταση. Όλοι έχουμε μείνει στις ασκήσεις εκκένωσης που γίνονταν αραιά και που στα σχολεία, που φυσικά κατέληγαν σε χαβαλέ με την χειροκίνητη «κουδούνα». Κανείς από εμάς δεν ασχολήθηκε έστω να διαβάσει τις οδηγίες του ΟΑΣΠ για το τι μπορεί και πρέπει να κάνει σε περίπτωση σεισμού. Έχουμε μείνει στο «καλύψτε τα κεφάλια σας όπου βρείτε και εκκενώστε το κτίριο όπως μπορείτε». Θα είναι όμως αυτό αρκετό; Πόσοι πιστεύετε ότι θα τα καταφέρουν να εκκενώσουν ένα οκταόροφο κτίριο τρέχοντας πανικόβλητοι από τις εσωτερικές σκάλες προς την έξοδο; Ελπίζω να είναι αρκετοί και να τα καταφέρουν έγκαιρα.
Αποποίηση ευθυνών…
Δεν σκοπεύω να σας μαυρίσω την ψυχή μέρα που είναι. Απλά αναλογιστείτε την περίσταση. Μην θεωρήσετε στιγμή ότι αυτά δεν θα συμβούν ποτέ σε εσάς, καθώς ζούμε σε μία από τις πιο σεισμογενείς χώρες του κόσμου. Δεν ξορκίζετε το κακό, ούτε ξεπερνάτε τη γρουσουζιά μόνο όταν δεν το αναφέρετε. Θα ευχόσασταν να είχατε προνοήσει, αν ποτέ σας συμβεί.
Τέλος δεν θα δεχτώ να με χαρακτηρίσετε ως «μαυρόγατα» αν τυχόν συμβεί κάτι μετά την δημοσίευση αυτού του κειμένου. Άλλοι είναι οι «γουρλήδες» σε αυτή τη χώρα. Εγώ απλώς καταγράφω γεγονότα και τα αναλύω.
