Η συζήτηση για το επόμενο επταετές σχέδιο δαπανών προϋπολογισμού της ΕΕ έχει ήδη ξεκινήσει. Και καθώς η εισβολή στην Ουκρανία διαμορφώνει τη συζήτηση, οι διαπραγματεύσεις προμηνύονται «ταραχώδεις».
Ο πόλεμος μαίνεται στο κατώφλι της Ευρώπης, η οικονομία βρίσκεται σε λήθαργο, οι Ευρωεκλογές 2024 φαίνεται ότι θα ταρακουνήσουν την επικαιρότητα και τώρα η ΕΕ προετοιμάζεται να σχεδιάσει τα οικονομικά της με διαπραγματεύσεις για τον επταετή προϋπολογισμό ύψους τρισεκατομμυρίων ευρώ. Με μια ολοένα πιο επιθετική Ρωσία και την παγκόσμια ένταση από τη Γάζα μέχρι την Ταϊβάν να ροκανίζουν την αίσθηση αυτοπεποίθησης της Ευρώπης, απαιτείται από την ΕΕ να ανακατευθύνει τον οικονομικό σχεδιασμό της με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη και την ανάγκη για πολεμική ετοιμότητα.
«Ο προϋπολογισμός είναι πολιτική με αριθμούς», δήλωσε ο Γιοχάνες Χαν, ο Ευρωπαίος Επίτροπος αρμόδιος για τη διαδικασία. Και προς το παρόν τουλάχιστον αυτές οι πολιτικές καθορίζονται από τον πόλεμο. Η εισβολή της Ρωσίας το 2022 στην Ουκρανία, μια χώρα που θέλει να ενταχθεί στην ΕΕ και χρειάζεται χρήματα για να αμυνθεί και να ανοικοδομηθεί, άλλαξε τα πάντα. Ωστόσο δεν υπάρχει συναίνεση σχετικά με το αν η ασφάλεια είναι αυτό στο οποίο πρέπει να ξοδεύει τα χρήματά της κατά βάση.
Ερωτήματα που χρειάζονται απάντηση από τώρα έως το τέλος του 2027 περιλαμβάνουν:
- Πώς θα συγκεντρωθούν τα χρήματα;
- Πόσα πρέπει να είναι;
- Ποιος πρέπει να τα ξοδέψει και σε τι;
- Θα έπρεπε οι κυβερνήσεις να λάβουν τα μετρητά χωρίς να δεχτούν ερωτήσεις ή με συνημμένες επεξηγήσεις;
«Ας μην ανοίξουμε το κουτάκι των σκουληκιών και ας αρχίσουμε επιτέλους τη συζήτηση», εκμυστηρεύτηκε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας όπως όλοι οι άλλοι σε αυτό το άρθρο λόγω του εμπιστευτικού χαρακτήρα του θέματος. Ο προϋπολογισμός — το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στη γλώσσα της ΕΕ — είναι πάντα τόσο δύσκολο να εγκριθεί, επειδή κάθε ποσό πρέπει να συμφωνηθεί και από τις 27 κυβερνήσεις. Οι διαπραγματεύσεις για την περίοδο 2028-2034 αναμένεται να είναι ακόμη πιο ακανθώδεις από πριν.
Αυτό που θα μπορούσε να προσθέσει ο διπλωμάτης είναι ότι ένας ηγέτης που εξακολουθεί να έχει η ΕΕ, καθώς είναι τώρα ο μακροβιότερος στο μπλοκ, είναι ο Βίκτωρ Όρμπαν — ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, ο οποίος ως φίλος του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, το έχει ήδη κάνει να είναι δύσκολο για την ΕΕ να συμφωνήσει να στείλει μετρητά στην Ουκρανία, κι ο οποίος έχει δει κάποια χρηματοδότηση που προορίζεται για τη χώρα του να παγώνει και στη συνέχεια να ξεπαγώνει ως τιμωρία για δημοκρατικές αδιακρισίες. Αυτό τροφοδοτεί επίσης τη συζήτηση για τον «πολεμικό» προϋπολογισμό.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτός. Οι πρωτεύουσες ισχύος του μπλοκ είναι βαθιά διχασμένες ως προς το ποια θα πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητά τους:
- να ενισχύσουν τη βιομηχανία όπλων τους μπροστά σε ένα ολοένα πιο πολεμικό Κρεμλίνο ή
- να αυξήσουν τις πράσινες επενδύσεις για να επιτύχουν τους κλιματικούς στόχους.
Αυτό είναι εκτός από το γεγονός ότι περίπου τα δύο τρίτα του προϋπολογισμού δαπανώνται για την επιδότηση της γεωργικής βιομηχανίας του μπλοκ και των έργων υποδομής στις φτωχότερες περιφέρειες της Ευρώπης.
Χώρες που βλέπουν τους εαυτούς τους λιγότερο επηρεασμένες από τον πόλεμο στην Ουκρανία – όπως η Ισπανία – ωθούνται ενάντια σε ένα ξεφάντωμα στρατιωτικών δαπανών. «Η άμυνα δεν μπορεί να είναι η μόνη προτεραιότητα, χρειαζόμαστε μια ισορροπημένη προσέγγιση», είπε ένας άλλος διπλωμάτης.
Και υπάρχει το ερώτημα από πού προέρχονται τα χρήματα.
Τα παρασκήνια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες, η οποία παραδοσιακά πιέζει για περισσότερα χρήματα από ό,τι είναι έτοιμες να παράσχουν οι κυβερνήσεις του μπλοκ, είναι γεμάτα από υψηλές ρητορικές για την ανάγκη για μεγαλύτερο πολυετή προϋπολογισμό, ο οποίος σήμερα ανέρχεται σε περίπου 1 τοις εκατό του ΑΕΠ του μπλοκ – περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ την τελευταία φορά – αλλά υπάρχει έντονη διαφωνία σχετικά με το πού θα βρεθούν τα επιπλέον μετρητά. Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε την Πέμπτη ότι υποστηρίζει τον διπλασιασμό του μεγέθους του πολυετούς προϋπολογισμού της ΕΕ, αλλά αυτό είναι πιθανό να συναντήσει ισχυρή αντίθεση.
Η προεπιλεγμένη επιλογή – οι χώρες μέλη σιγοψιθυρίζουν για περισσότερα χρήματα για ένα κεντρικό ταμείο που διαχειρίζεται η Επιτροπή, με την οποία διαμορφώνεται το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού – αντιτίθενται οι δημοσιονομικά συντηρητικές χώρες από τη Βόρεια Ευρώπη, οι λεγόμενοι φειδωλοί.
Άλλες χώρες προτείνουν νέους φόρους σε όλη την ΕΕ που επιβάλλονται από την Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών άνθρακα και των κερδών των πολυεθνικών, για τη δημιουργία δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ επιπλέον εσόδων.
Χρειάστηκε μια πανδημία και μια σημαντική οικονομική ύφεση το 2020 για να πειστούν Γερμανία κι Ολλανδία να σπάσουν το μακροχρόνιο ταμπού της έκδοσης κοινού χρέους της ΕΕ και να δημιουργήσουν ένα δοχείο με χρήματα ξεχωριστό από τον προϋπολογισμό. Η πρόταση παρουσιάστηκε από την Επιτροπή ως εφάπαξ για την αντιμετώπιση της πιο σοβαρής ύφεσης στη μεταπολεμική εποχή — αλλά αρκετά κράτη θέλουν τώρα να αναπαράγουν αυτό το μοντέλο για να αγοράσουν όπλα για την Ουκρανία.
Χώρες της Βαλτικής, όπως η Εσθονία – οι οποίες μέχρι πρόσφατα απέφευγαν με την παραμικρή αναφορά του κοινού χρέους – υποστήριξαν τις γαλλικές εκκλήσεις να εκδώσουν αυτά τα λεγόμενα ευρωομόλογα για να ενισχύσουν την άμυνα του Κιέβου. Αλλά η κίνηση αντιτίθεται από τους συνήθεις ύποπτους.
«Προβλέπουμε μια σύγκρουση με τους φειδωλούς [για τη χρηματοδότηση των φτωχότερων χωρών]. Πραγματικά προετοιμαζόμαστε για αυτό γιατί πρέπει να είμαστε έτοιμοι», είπε Ευρωπαίος διπλωμάτης. Επιπλέον η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να βρει νέα χρήματα για να αποπληρώσει τα επιτόκια για το κοινό χρέος της μετά την πανδημία και να προετοιμάσει το έδαφος για το μεγαλύτερο κύμα διεύρυνσης των τελευταίων 20 ετών.
Μέχρι τότε όμως θα προηγηθεί επίσημη πρόταση το καλοκαίρι του 2025, η οποία θα πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από τις κυβερνήσεις πριν από το τέλος του 2027 και τον Ιούνιο τρέχοντος έτους θα διεξαχθούν οι Ευρωεκλογές που αναμένεται να αποδώσουν μια πολιτική μετατόπιση προς τα δεξιά και η νέα Ευρωβουλή έχει δικαίωμα βέτο στον προϋπολογισμό.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες διατυπώνουν ήδη ιδέες για βασικά ζητήματα όπως το μέλλον των γεωργικών επιδοτήσεων ή ο αντίκτυπος της ένταξης της Ουκρανίας στη χρηματοδότηση των φτωχότερων περιοχών.
ΣΑΠΦΩ Χ. ΣΑΚΚΗ
Πηγή
