Ο αιματοκρίτης είναι μία τιμή που υποδεικνύει το ποσοστό του όγκου που καταλαμβάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα και προκύπτει από αιματολογική εξέταση.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ο πιο πολυπληθής τύπος κυττάρου του αίματος και ο βασικός μηχανισμός που διαθέτει ο οργανισμός για τη μεταφορά οξυγόνου σε ιστούς και κύτταρα μέσω της ροής του αίματος.
Η τιμή αυτή χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με της αιμοσφαιρίνης (πρωτεΐνη του αίματος η οποία δεσμεύει και μεταφέρει οξυγόνο) για τη διάγνωση της αναιμίας.
Ο υψηλός ή χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί να υποδεικνύει μια σειρά από προβλήματα υγείας, και είναι σημαντικό να ελέγχουμε τον αιματοκρίτη μας τακτικά για την έγκαιρη διάγνωση ορισμένων παθήσεων.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές
Τα φυσιολογικά επίπεδα του αιματοκρίτη διαφέρουν ανά ηλικία, αλλά μετά την εφηβεία καθορίζονται με βάση το φύλο. Για τους άνδρες συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 40-54% ενώ για τις γυναίκες σε 36-47%, όταν δεν βρίσκονται σε εγκυμοσύνη.
Μετά τα 60 οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη, κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία.
Οι γυναίκες μάλιστα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατά την εγκυμοσύνη οι φυσιολογικές τιμές είναι χαμηλότερες απ’ ότι συνήθως. Στην περίπτωση της μονής κύησης είναι στο 34%, ενώ στην πολύδυμο κύηση είναι στο 30%.
Τι σημαίνει ο υψηλός αιματοκρίτης για την υγεία μας;
Οι αυξημένες τιμές του αιματοκρίτη προκαλούνται από διάφορους παράγοντες. Μπορεί να αποτελούν ένδειξη απώλειας υγρών, όπως στις περιπτώσεις της αφυδάτωσης, των εγκαυμάτων και της θεραπείας με διουρητικά. Πιο σπάνια μπορεί να υποδεικνύουν αύξηση του αριθμού των ερυθροκυττάρων (ερυθραιμία) που μπορεί να προκύψει από καταστάσεις όπως καρδιαγγειακές και νεφρικές διαταραχές. Από την αφυδάτωση μειώνεται ο όγκος του αίματος, ωστόσο οι τιμές του αιματοκρίτη επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα μετά από επαρκή πρόσληψη υγρών.
Σε περιπτώσεις όπου ο αιματοκρίτης είναι αυξημένος σε επανειλημμένες αιματολογικές εξετάσεις, πρέπει να γίνει διερεύνηση της αιτίας.
Όταν ο υψηλός αιματοκρίτης οφείλεται σε αυξημένο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων συνήθως ο επιβλέπον ιατρός συστήνει στο άτομο να ασχοληθεί με τον αθλητισμό, διότι ενδεχομένως έχει καλύτερη οξυγόνωση των μυών. Ο υπερβολικά υψηλός αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων όμως μπορεί να κάνει το αίμα πιο αργό στην κίνησή του και τελικά να παρέχεται λιγότερο οξυγόνο στα όργανα του σώματος.
Ο υψηλός αιματοκρίτης που οφείλεται σε ερυθραιμία συμβάλλει στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ενώ υπάρχει ο κίνδυνος να σχηματισθεί πιο εύκολα θρόμβος και τελικά έμφραγμα. Άτομα με αιματοκρίτη πάνω από 50% εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου.
Επιπλέον, όταν ο αιματοκρίτης είναι υψηλός, αυξάνεται και ο κίνδυνος για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Άνδρες με αιματοκρίτη πάνω από 48% εμφανίζουν 4 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με όσους έχουν αιματοκρίτη κάτω από 42%. Αυτό αποδίδεται κυρίως στό ότι όταν το αίμα είναι πυκνό, η ινσουλίνη δυσκολεύεται να μεταφέρει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Τι σημαίνει ο χαμηλός αιματοκρίτης για την υγεία μας;
Η χαμηλή τιμή του αιματοκρίτη μπορεί να υποδηλώνει μικρότερο από τα όρια αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Αυτό σημαίνει ότι τα όργανα του σώματος δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν τα συμπτώματα της αναιμίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται η εύκολη κόπωση, η λιποθυμική τάση, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η δύσπνοια, η απώλεια αντοχής και η αδυναμία συγκέντρωσης.
Τα αίτια του χαμηλού αιματοκρίτη μπορεί να είναι:
- Ελλιπής διατροφή και ανεπάρκεια σιδήρου και βιταμινών, συμπεριλαμβανομένου του φυλλικού οξέος και της βιταμίνης Β12
- Φάρμακα που ενοχοποιούνται για μείωση του αιματοκρίτη
- Η εγκυμοσύνη
- Ορισμένες ορμονικές διαταραχές
- Μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων από τον μυελό των οστών ή διήθηση του μυελού των οστών από αιματολογικές ή άλλες κακοήθειες
- Πιθανή καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων στην κυκλοφορία (αιμολυτική αναιμία)
- Οξεία ή χρόνια απώλεια αίματος – αιμορραγία.
Όσο χαμηλότερος είναι ο αιματοκρίτης τόσο πιο πιθανές και σοβαρότερες είναι οι οργανικές επιπλοκές, λόγω χαμηλής παροχής οξυγόνου σε έδαφος αναιμίας.
Πώς μπορούμε να ρυθμίσουμε τα επίπεδα του αιματοκρίτη;
Ανάλογα την περίπτωση ο επιβλέπων ιατρός θα συστήσει μία εξατομικευμένη θεραπευτική αγωγή.
Στην περίπτωση του χαμηλού αιματοκρίτη συνήθως συστήνεται η λήψη σιδήρου μέσω της διατροφής ή συμπληρωμάτων σιδήρου. Οι σημαντικότερες πηγές σιδήρου που συνθέτουν μια διατροφή για χαμηλό αιματοκρίτη είναι το κόκκινο κρέας και το συκώτι, τα ψάρια και τα οστρακοειδή, τα φασόλια και το μπρόκολο κ.ά. Συστήνεται επίσης η αποφυγή τροφών που μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου, όπως καφεϊνούχα ποτά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Επιπρόσθετα, προτείνεται και η λήψη τροφών που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυλλικό οξύ και Βιταμίνη Β12, όπως τα αυγά, τα φυστίκια, το σπανάκι, κ.ά.
Στην περίπτωση του υψηλού αιματοκρίτη είναι σημαντικό να παραμένουμε ενυδατωμένοι, να διακόπτουμε το κάπνισμα, να αποφεύγουμε το αλκοόλ και τα συμπληρώματα σιδήρου, να μην ασκούμαστε σε υπερβολικό βαθμό, αλλά και να κάνουμε αιμοδοσία εφόσον το επιθυμούμε. Υπάρχουν επίσης ορισμένα φάρμακα που μπορεί να συστήσει ο επιβλέπων ιατρός, ενώ ορισμένες τροφές είναι γνωστό ότι βοηθούν στη μείωση των επιπέδων αιματοκρίτη, όπως το γκρέιπφρουτ, το πράσινο τσάι και το τσάι Matcha.
Συμπερασματικά
Η διατήρηση υγιών επιπέδων αιματοκρίτη είναι σημαντική για τη συνολική υγεία. Τα υψηλά ή χαμηλά επίπεδα αιματοκρίτη μπορεί να υποδηλώνουν ποικίλα προβλήματα υγείας και να αυξάνουν τον κίνδυνο μακροχρόνιων επιπλοκών. Με την ισορροπημένη διατροφή, την ενυδάτωση και τη διαρκή δραστηριότητα, μπορούμε να συμβάλλουμε στη διατήρηση των τιμών σε υγιή επίπεδα και να προλάβουμε πιθανά προβλήματα υγείας.
Δρ. Άγγελος Κλείτσας
Ειδικός Παθολόγος – Διαβητολόγος
Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο: https://yourdoc.gr/aimatokritis/?fbclid=IwAR1GOBI1xSVJJIZaO89ftnphhCzedMogF_bMGCJEJGCRQ-bW-oOhQIOUTck
