Η αφορμή για το παρόν άρθρο υπήρξε μια διαφήμιση τράπεζας η οποία προβάλλεται τον τελευταίο καιρό. Η διαφήμιση αυτή γίνεται στα πλαίσια της έμφυλης ισότητας, αποσκοπώντας στην ευαισθητοποίηση για τον γλωσσικό σεξισμό. Είναι λοιπόν η ελληνική γλώσσα σεξιστική; Για τους μεν η απάντηση είναι αυτονόητα αρνητική, για τους δε, αυτονόητα θετική.
Γιατί θεωρείται η ελληνική γλώσσα σεξιστική και ρατσιστική; Αρχικά, υπάρχει το επιχείρημα ότι η ελληνική γλώσσα χρησιμοποιείται ανά τους αιώνες με τρόπο τέτοιο, ώστε να υποτιμάται συστηματικά το γυναικείο φύλο. Για παράδειγμα, τα ζώα που θεωρούνται επιβλητικά και ισχυρά είναι γένους αρσενικού(π.χ λέων, ελέφαντας), ενώ τα μικρά και πονηρά θηλυκού(π.χ σκύλα, αράχνη, σουπιά). Υπάρχουν επίσης πολλές παροιμίες υποτιμητικές προς τις γυναίκες, ενώ υπάρχουν και πολλές λέξεις γενικότερα που συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Όσον αφορά την ρατσιστική έκφανση της γλώσσας, υπάρχουν πολλοί χαρακτηρισμοί για τις άλλες, μη λευκές φυλές, ενώ και τα επίθετα Τούρκος, Αλβανός, μαύρος κλπ είναι επίσης υποτιμητικά και ρατσιστικά. Πρόκειται φυσικά για μερικά μόνο παραδείγματα.
Άρα; Τελειώνει εδώ η κουβέντα; Προφανώς και όχι. Η γλώσσα είναι ένα εργαλείο. Το πραγματικό μας ζήτημα είναι η χρήση του και όχι το εργαλείο αυτό καθ’εαυτό. Αν σκοτώσω με μαχαίρι κουζίνας κάποιον, ο δολοφόνος είμαι εγώ ή το μαχαίρι; Επίσης, η ελληνική γλώσσα δημιουργήθηκε και εξελίσσεται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Για ένα συντριπτικό διάστημα αυτών, η ισότητα των φύλων ή η έννοια του ρατσισμού, δεν υπήρχαν. Δεν γίνεται να κατηγορείς τον Ευριπίδη για σεξισμό, όταν έζησε σε μια εποχή που ο σεξισμός δεν υπήρχε ως όρος. Τα πάντα πρέπει να εξετάζονται στο πλαίσιο της εποχής τους. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, ναι να εξαλειφθούν λέξεις και έννοιες σεξιστικές και ρατσιστικές, αλλά δε μπορείς να λες ότι η γλώσσα στο σύνολό της είναι τέτοια.
Αν θέλετε να το δούμε και λίγο πιο εξειδικευμένα, οι περισσότερες ηθικές ιδιότητες είναι γένους θηλυκού, ενώ οι περισσότερες λέξεις που υποδηλώνουν δύναμη, σύγκρουση και εριστικότητα αρσενικού. Η κλίση επίσης είναι δηλωτική. Ο δράστης, η δράστις. Ο Γερμανός, η Γερμανίδα. Και ας μην ξεχνάμε τα τριγενή και δικατάληκτα καθώς και την ύπαρξη ουδετέρου γένους. Το κορίτσι είναι σεξιστική λέξη; Η λέξη παιδί; Οι λέξεις στη γλώσσα μας, μαζί με τον πλούτο της τελευταίας, έχουν την τάση να περικλείουν την πλήρη έννοια που περιγράφεται, και να περιλαμβάνουν όποιον ή όποια έχει το περιγραφόμενο περιεχόμενο.
Ο σεξισμός και ο ρατσισμός είναι ζητήματα πολύ σοβαρά και καλώς χρήζουν διερεύνησης και γίνονται προσπάθειες εξάλειψής τους. Αυτό που είναι απαραίτητο, είναι η καλλιέργεια παιδείας και η αλλαγή νοοτροπίας. Επίσης, πρέπει κάποια στιγμή, να γίνει αντιληπτό που μπαίνει το μάρκετινγκ, για να δημιουργήσει κέρδη και να διαιωνίσει καταστάσεις υπό τον μανδύα της “προσπάθειας”.
